In 2025 hebben opnieuw een aantal veranderingen in de regels en mogelijkheden van de rechtsbijstand plaatsgevonden. In dit artikel brengen we je op de hoogte van deze aanpassingen. Zo weet je welke mogelijkheden er zijn als je juridische hulp nodig hebt of anderen hierin adviseert. 

Gesubsidieerde rechtsbijstand

De gesubsidieerde rechtsbijstand omvat juridische hulpverlening vanuit de overheid. Je kunt hier gebruik van maken als je een laag inkomen of weinig vermogen hebt. Deze hulp wordt aangeboden en gefinancierd door de overheid en kan ingezet worden voor diverse juridische kwesties. Denk aan scheidingsprocedures of arbeidsconflicten. 

Deze rechtsbijstand wordt gesubsidieerd om gelijkheid en rechtvaardigheid te waarborgen. Het moet niet uitmaken hoe je financiële situatie eruit ziet als het gaat om bescherming van je rechten. 

Wat houdt het dan precies in als je in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand? De kosten van een advocaat of mediator worden dan grotendeels door de overheid betaald. Het kan alsnog voorkomen dat je een kleine bijdrage moet betalen. Dit is volledig afhankelijk van je inkomen en vermogen.

De voorwaarden

Er worden verschillende voorwaarden gehanteerd om te bepalen of iemand in aanmerking komt voor deze gesubsidieerde rechtsbijstand. Deze worden ieder jaar opnieuw bepaald. We zetten de belangrijkste veranderingen voor 2025 op een rij:

• Vermogensnorm: Er wordt naar je vermogen gekeken op basis van een peiljaar. In 2024 was het peiljaar 2022 en voor 2025 is dat 2023. Er wordt nu dus gekeken naar je vermogen op basis van de fiscale gegevens uit 2023. In het jaar 2024 was de grens voor alleenstaanden een vermogen van €31.747. Voor 2025 bedraagt dat €37.395 voor alleenstaanden en €74.970 voor een gezamenlijk huishouden met partner. Komt je vermogen boven die norm uit? Dan heb je geen recht op de gesubsidieerde rechtsbijstand.
• Inkomensnorm: In 2024 konden alleenstaanden met een jaarinkomen onder de €31.100 in aanmerking komen voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Met een jaarinkomen boven de €22.100, gold er wel een eigen bijdrage. Onder de €22.100 was de rechtsbijstand helemaal gratis. Voor 2025 is deze inkomensgrens €33.200 voor alleenstaanden en €46.900 voor mensen die een gezamenlijke huishouding hebben. 

Het is mogelijk om een peiljaarverlegging aan te vragen. Dit is alleen mogelijk als je fiscale inkomen minimaal 15% lager is in 2025 dan in 2023. De minimale vereiste van 15% geldt niet als een aanvraag voor de gesubsidieerde rechtsbijstand wordt afgewezen op basis van financiële redenen. In zo’n geval zal er worden getoetst of het gedaalde fiscale inkomen en vermogen binnen de wettelijke grenzen vallen.

Heb je juridische hulp nodig? Twijfel niet en stel je vraag aan het Juridisch Loket. Ze helpen je met gratis advies, het aanvragen van de gesubsidieerde rechtsbijstand, tips en doorverwijzingen naar gespecialiseerde advocaten.

Rechtsbijstandverzekering 

Naast de gesubsidieerde rechtsbijstand waar een deel van de bevolking recht op heeft, is er natuurlijk ook de rechtsbijstandverzekering. Hiermee kun je jezelf beschermen tegen hoge juridische kosten. Het kan namelijk iedereen overkomen om in een conflict te belanden over bijvoorbeeld arbeid, wonen of consumentenrechten. In zo’n situatie is vaak juridisch advies en rechtsbijstand nodig. 

Een rechtsbijstandverzekering geeft preventieve dekking en staat los van inkomens- en vermogensgrenzen. Ook is deze dekking breed inzetbaar. Naast ondersteuning bij juridische procedures kun je bijvoorbeeld vaak ook om advies vragen als een conflict nog in de beginnende fase zit. Veel verzekeraars werken hierin samen met Stichting Achmea Rechtsbijstand. De onafhankelijke juristen van deze stichting geven de best passende hulp als je een beroep doet op je rechtsbijstandverzekering, of het nu particulier of zakelijk is. 

Lokale hulp 

Naast de verzekeringsmaatschappijen bestaan er ook veel lokale initiatieven waar je terechtkunt voor juridische ondersteuning. Non-profitorganisaties en buurtgerichte hulpverlening kunnen een belangrijke rol spelen in het toegankelijk maken van rechtshulp. Voorbeelden hiervan zijn gratis spreekuren bij sociale organisaties, hulp van vrijwilligers of regionale projecten. Dat geldt niet alleen voor rechtsbijstand, maar bijvoorbeeld ook bij langdurige ziekte of arbeidsongeschiktheid. Naast lokale hulp kun je hiervoor ook terecht bij het Juridisch Loket en om jezelf preventief te beschermen kun je natuurlijk een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten. 

De aanbevolen hulp is per omgeving anders. Gemeenten spelen dan ook een belangrijke faciliterende rol door bewustwording van deze wegen te creëren en mensen de juiste kant op te wijzen in het bewandelen hiervan.

Rol gemeenten

In het rechtsbijstandstelsel gaan gemeenten een steeds belangrijkere rol spelen. Denk hierbij aan het beter organiseren van juridische hulp en het toegankelijker maken. De overheid werkt samen met de gemeenten om een moderner systeem te ontwikkelen dat preventief en duurzaam is. 

Er komt een verbetering aan in het rechtsbijstandstelsel. Op overheidsniveau zijn er sinds 2019 diverse pilots uitgevoerd en naar aanleiding daarvan heeft het WODC in 2024 het rapport “Kansen voor stelselwijziging rechtsbijstand” uitgebracht. Daarin worden verschillende kansen voor een nieuwe aanpak en een stelselvernieuwing uitgelicht. Een paar inzichten die hieruit volgden:

• De opgezette digitale platformen voor informatieverstrekking bleken goed te werken.
• Informele en proactieve werkwijzen hielpen bij het oplossen van problemen en voorkomen van escalatie van geschillen.
• De stimulans voor integrale aanpak en samenwerkingen tussen rechtshulpverleners bleek noodzakelijk om burgers beter te kunnen helpen.

Gemeenten hebben een centrale rol in het toegankelijk maken van juridische hulp. Ze spelen een cruciale rol in het koppelen van vraag en het soms versnipperde aanbod van juridische hulpverlening. Ook in de ontwikkeling van eenvoudig toegankelijke digitale informatievoorzieningen kunnen gemeenten een bijdrage leveren. Door de samenwerking met lokale hulporganisaties en nationale instanties kunnen gemeenten een effectief netwerk creëren, wat snel en efficiënt juridische hulp kan bieden. De focus komt daarbij meer en meer te liggen op het vroegtijdig oplossen en zelfs voorkomen van conflicten.